Toelichting Cantatedienst 22 mei 2016 Toelichting Cantatedienst 22 mei 2016
Van het bestuur
Alhoewel dit pas de tweede cantate van dit jaar is, zijn we alweer druk bezig met de voorbereidingen voor het volgende - derde - jaar. Met name het vaststellen van de datums is kritisch vanwege de vele agenda’s waar rekening mee gehouden moet worden. Dat doet ons terugdenken aan het artikel “Cantates in de knel”, dat in november 2014 in het Reformatorisch Dagblad verscheen en waarin de beëindiging van de cantatetraditie in Vlaardingen nog werd betreurd. Ruim een jaar later denken we alweer vooruit naar het derde jaar in de nieuwe opzet in de Bethelkerk. Echter, de problemen waar het bestuur indertijd mee worstelde zijn niet verdwenen. Voor een gezonde financiële basis is continuïteit van ondersteunende fondsen en sponsoren en een gul publiek nood-zakelijk. Tot nu toe zijn we daar heel blij mee en we hopen dat vast te kunnen houden.
Een ander knelpunt was en is de invulling van bestuursfuncties. Het aantal bestuursleden is de afgelopen jaren teruggelopen van acht naar vijf, terwijl het werk zeker niet minder is geworden. Dus als u belangstelling hebt en wat vrije tijd over ….
Genoeg over bestuursperikelen, we gaan genieten van een waarlijk schitterende cantate. Alweer zult u zeggen? Ja, het bestuur kan het ook niet helpen. Het is lichtelijk bevoor-oordeeld. Het bestaat deels uit (koor)zangers en voor hen is met name het openingskoor een uitdaging en een feest. Er is dan ook flink en extra gerepeteerd, met veel plezier en inzet. U gaat dat vast horen, en zien!
Rest ons u een fijne zomervakantie toe te wensen en we hopen u weer terug te zien op 23 oktober voor de derde cantate van dit jaar.
 
Bestuur:
Hans Treurniet, voorzitter                                               Henk Sengers, webmaster
Wiesje Verhoef, secretaris                                              Alies Spliet, bestuurslid
Constand Wassink, penningmeester           

Colofon:
Stichting Cantates Vlaardingen, Plein 1940 nr. 22, 3135 PR Vlaardingen
Internet:      www.cantatesvlaardingen.nl
E-mail:          info@cantatesvlaardingen.nl
Ingeschreven bij KvK te Rotterdam onder nummer 62103342
Bankrekeningnummer NL98 RABO 0301 2254 86 t.n.v. Stichting Cantates Vlaardingen
___________
INFORMATIE
J.S. BACH: Brich dem Hungrigen dein Brot (BWV 39)
Bach componeerde zijn cantate 39 voor de 23e juni 1726, dat jaar de eerste zondag na Trinitatis (Drievuldigheidszondag), de zondag waarvoor hij drie jaar eerder de eerste cantate na zijn aantreden als Thomaskantor in Leipzig had geschreven. Aan Brich dem Hungrigen dein Brot kleefde lang de legende dat zij zou zijn geschreven toen een groep van 1800, door een verlate contra-reformatie uit Salzburg gevluchte, protestanten in 1732 onderdak in Leipzig zocht. Het libretto voor deze cantate ontleent Bach aan een bekende bundel cantateteksten, in 1704 aan het hof te Meiningen ontstaan en wellicht door de hertog Ernst Ludwig zelf geschreven, waarin voor het eerst koraal- en bijbelteksten werden gecombineerd met uit de Italiaanse opera afkomstige recitatieven en aria's op vrij gedichte teksten.
De evangelielezing voor deze eerste zondag na Trinitatis is Lucas 16: 19-31, een door Jezus uitgesproken gelijkenis over de rijke man en de arme Lazarus, wier rollen na hun dood pijnlijk verwisseld blijken. In twee eerdere cantates concentreerde Bach zich resp. op het onderscheid arm/rijk (Die Elenden sollen essen, BWV 75) en een oproep tot boetvaardigheid (O Ewigkeit, du Donnerwort I, BWV 20); in 1726 ligt de nadruk op het verlenen van materiële hulp aan behoeftigen en de van God ondervonden barmhartigheid.
 
1. Openingskoor
De tekst van het openingskoor is afkomstig uit het bijbelboek Jesaja 58:7-8 (Is het niet: je brood delen met de hongerige, onderdak bieden aan armen zonder huis, iemand kleden die naakt rondloopt, je bekommeren om je medemensen? Dan breekt je licht door als de dageraad, je zult voorspoedig herstellen. Je gerechtigheid gaat voor je uit, de majesteit van de HEER vormt je achterhoede).
De instrumentalisten bereiden de koorinzet voor met een sinfonia, die vervolgens als begeleiding van het eerste deel zal dienen. Door telkens twee akkoorden toe te wijzen aan achtereenvolgens de twee blokfluiten, de twee hobo's en de twee violen brengt Bach het verdelen van brood onnavolgbaar in beeld. Het koor op zijn beurt illustreert het broodbreken door een gefragmenteerde vertolking van de eerste woorden: Brich (rust) dem Hungrigen (rust) dein Brot. Ook overigens wordt er veel tekst geïllustreerd: bij führe in das Haus maakt de gebroken begeleidingsfiguur plaats voor langere lijnen, Elend gaat gepaard met schrijnende halve tonen (chromatiek), Morgenröte krijgt een uitgebreide stralende coloratuur etc. In alle delen blijft er een zelfstandige rol voor de blokfluiten, het "armeluis instrument", als voortdurende herinnering aan de behoeftigen waarom het hier gaat. Met een uitbundige fuga die de Herrlichkeit des Herren bezingt, eindigt dit ongewoon lange openingskoor waarin we Bach op de toppen van zijn kunnen zien.
 
2. Recitatief (bas)
In het slechts door continuo begeleide recitatief legt de bas uit hoe Gods barmhartigheid jegens ons, ons op onze beurt tot daadwerkelijke naastenliefde verplicht.
 
3. Aria (alt)
Tot die navolging bekent zich de alt in haar aria, een gracieus kwartet met continuo, hobo en viool: een, vergeleken met het openingskoor, kleinschalige en intieme bezetting. Het ritme (in 3/8 maat) herinnert aan een menuet of een passepied. De aria heeft geen da-capostructuur: drie vocale passages - de tweede zin wordt tweemaal behandeld - worden omkaderd en afgewisseld door vier instrumentale ritornello's (= refreinen).
 
4. Aria (bas)
Het tweede deel van de cantate ("na de preek") opent met het nieuw-testamentische schriftwoord, Hebreeën 13:16. De bas, die ook altijd als Vox Christi optreedt, citeert over het bewijzen van weldadigheid en mededeelzaamheid, slechts sober begeleid door het continuo, dat twee telkens doch gevarieerd terugkerende motieven speelt.
 
5. Aria (sopraan)
Begeleid door twee unisono spelende blokfluiten relativeert de sopraan deze strenge onderwijzing enigszins met haar lieflijke aria: van echte offers kan natuurlijk geen sprake zijn want alles wat wij hebben is ons reeds door God gegeven. Het 'unisono'-spel van de twee blokfluiten maakt hun zachte timbre wat penetranter dankzij de kleine, zelfs bij geroutineerde blokfluitisten onvermijdelijk optredende intonatieverschillen. Cantate 39 is trouwens de laatste waarin Bach de in onbruik gerakende blokfluiten voorschrijft.
 
6. Recitatief (alt)
Terwijl het - symmetrisch gestructureerde - solistengedeelte van deze cantate begon met een rationele uitleg van de bijbelse boodschap, zo besluit de alt het met een hoogst persoonlijke dankbetuiging, in de vorm van een recitatief dat haar woorden door een strijkersbegeleiding speciale glans verleent. Ze gebruikt haar laagste noten ter illustratie van de woorden Armut, een grote (overmatige) dalende sextsprong, en den schwachen Leib der Erd.
 
7. Slotkoraal
De cantate eindigt met een eenvoudige vierstemmige harmonisering van het zesde couplet van David Denickes lied Kommt, lasst euch den Herren lehren (1648). Zoals de tekst Selig sind die aus Erbarmen doet vermoeden, parafraseert dit lied Jezus' zalig-spreking van de barmhartigen uit de bergrede in Matteüs 5. Het wordt gezongen op de bekende melodie van Freu dich sehr, o meine Seele. Instrumenten versterken de vocale stemmen.

_________________
 
De volgende cantatediensten worden gehouden op
zondag 23 oktober (BWV 115) en 27 november 2016 (BWV 62).
 
 De uitvoering van de cantate wordt mede mogelijk gemaakt door:
 
  Fonds Schiedam Vlaardingen e.o. (hoofdsponsor)
  Bredius Fonds
  De Groot Fonds  
  Elise Mathilde Fonds
  Hofman Accountants
  Lucardie & De Visser Advocaten		 Prins Bernhard Cultuurfonds
PRINTERPRO.nl
SHE-Quest Advies
Treurniet Architectuur
Vlascom CV
 
 

www.cantatesvlaardingen.nl


 
terug